Tytuł projektu:

Lasy dla mokradeł – ochrona siedlisk hydrogenicznych na obszarach cennych przyrodniczo

Podmioty realizujące projekt:

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe reprezentowane przez CKPŚ,
ponad 120 nadleśnictw z 17 RDLP,
Partnerzy projektu: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Centrum Ochrony Mokradeł
Okres realizacji:
2024-2029

Główny cel projektu:
przywrócenie funkcji lub utrzymanie stanu bagien, torfowisk i innych terenów podmokłych pozostających w zarządzie PGL LP na obszarach Natura 2000 i poza nimi na łącznej powierzchni co najmniej 10 450 ha do 30.06.2029.

Planowane działania będą ukierunkowane na ochronę siedlisk przyrodniczych oraz gatunków związanych z uwilgotnionymi (bagiennymi) obszarami zielonej infrastruktury, w szczególności wybranych siedlisk Natura 2000 tj.:
1) bagna, torfowiska i inne obszary podmokłe (7110, 7120, 7140, 7150, 7210, 7220, 7230),
2) użytki zielone (6410, 6430, 6440, 6510),
3) siedliska leśne (91D0, 91E0, 91F0).

Planowane działania obejmą 4 główne etapy:

1) Prace przygotowawcze, m.in.:

ocena stanu i mapowanie siedlisk zgodnie z Metodyką monitoringu siedlisk przyrodniczych wg. GIOŚ,
wyznaczenie stref buforowych wokół wybranych obszarów siedlisk przyrodniczych,
opracowanie wskazań do prowadzenia zadań ochronnych i sposobów gospodarowania na siedliskach hydrogenicznych,
przygotowanie niezbędnych wytycznych, ekspertyz, w tym ekspertyz hydrologicznych, dokumentacji technicznej oraz środowiskowej,
2) Działania z zakresu ochrony czynnej siedlisk i gatunków, zmierzające do zachowania i renaturyzacji siedlisk hydrogenicznych na terenach zarządzanych przez PGL LP, tj.:

zwalczanie gatunków ekspansywnych lub obcych, w tym inwazyjnych,
kośne i pastwiskowe użytkowanie terenu,
wykaszanie okrajków siedlisk torfowiskowych, usuwanie podrostów drzew i krzewów, zmniejszanie zacienienia siedliska,
budowa, odbudowa i przebudowa urządzeń piętrzących (głównie zastawek),
zakup i montaż diverów, stacji hydro-meteo, piezometrów.
3) Monitoring hydrologiczny wybranych działań w połączeniu z monitoringiem przyrodniczym i weryfikacją przeprowadzonych działań, w tym m.in. weryfikacja terenowa na wybranych siedliskach.

4) Działania edukacyjne oraz informacyjne na temat zagrożeń i konieczności ochrony różnorodności biologicznej bagien, torfowisk i innych terenów podmokłych oraz ich funkcji i znaczenia dla całego społeczeństwa, w tym:

upowszechnianie wypracowanych metodyk i dobrych praktyk wśród pracowników PGL LP oraz innych zarządców i użytkowników siedlisk hydrogenicznych i ich partnerów,
organizacja wydarzeń edukacyjno-przyrodniczych,
przeszkolenie edukatorów leśnych z tematyki ochrony mokradeł.
Działania będą skierowane do ogółu społeczeństwa, a w szczególności do następujących grup odbiorców: pracownicy LP, rolnicy, nauczyciele i edukatorzy, społeczności lokalne, rolnicy, turyści, mieszkańcy dużych miast, NGO, naukowcy, eksperci (projektanci i wykonawcy robót), instytucje zajmujące się ochroną przyrody, administracja rządowa i samorządowa, decydenci, jednostki naukowo-badawcze.

Planowane rezultaty projektu:

Powierzchnia obszarów Natura 2000 objętych środkami ochrony i odtworzenia: ponad 10 tys. ha
Zielona infrastruktura objęta wsparciem do celów innych niż przystosowanie się do zmian klimatu: 450 ha
Zasięg działań/ kampanii edukacyjno-informacyjnych: 5000 osób
 

Planowana wartość projektu:

Całkowity koszt realizacji projektu: 117 647 058 zł

Kwota wydatków kwalifikowalnych: 117 647 058 zł

Kwota dofinansowania z UE: 100 000 000 zł

fot. CKPŚ

Projekt Małej Retencji Nizinnej ma na celu retencję wód powierzchniowo-gruntowych na obszarach administrowanych przez PGL Lasy Państwowe, w obrębie zlewni cieków, przy jednoczesnym zachowaniu i wspieraniu rozwoju krajobrazu naturalnego. Główne założenia to wspieranie pro-środowiskowych metod retencjonowania wody w lasach między innymi poprzez zahamowanie odpływu wód powierzchniowych, w tym: zwiększenie wykorzystania zasobów wodnych poprzez adaptację istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych, budowa zbiorników małej retencji, spowolnianie obiegu wody w zlewniach za pomocą progów, bystrotoków, urządzeń piętrzących na ciekach, renaturyzacja mokradeł. Projekt jest realizowany na terenie 178 nadleśnictw w ramach ok. 400 gmin i obejmuje budowę ponad 3300 obiektów, które łącznie retencjonują 31 mln m³.

Jego celem jest likwidacja w lasach nizinnych skutków pogorszenia naturalnych stosunków wodnych, które spowodowały lub powodują zmiany w reżimie hydrologicznym całej zlewni.

Jest to pierwsze w Europie, realizowane na tak wielką skalę, przedsięwzięcie związane z małą retencją w lasach, który zostało bardzo wysoko oceniony przez unijnych ekspertów ds. oceny projektów.

Faza projektowa (2010)

Stworzenia kompleksu retencyjnego na terenie Leśnictwa Dąbrówka położonego w gminie Dywity poprzez wykonanie systemu regulowanego odpływu na istniejących obiektach wodno-melioracyjnych melioracji szczegółowych tj. rowach i przepustach oraz odtworzenie naturalnych rozlewisk i związanych z nimi ekosystemów obszarów wodno-błotnych.

Faza budowy (2011-2012)

W zakresie technicznym przedsięwzięcie objęło:

·       pogłębienie naturalnych rozlewisk w formie sieci 2-4 arowych kopanych oczek wodnych o głębokości 0,5-0,95 m, rozmieszczonych nieregularnie na obszarze rozlewisk,

·       przebudowę przepustów przeprowadzających wodę do rozlewisk i między rozlewiskami, remonty rowów miedzy przepustami a rozlewiskami, przygotowanie czasz zbiorników,

·       przebudowę istniejących starych przepustów rurowych na przepusty piętrzące o regulowanym poziomie piętrzenia (zastawki),

·       budowę sieci kaskad (kamiennych) na istniejących rowach melioracji szczegółowych

W ramach przedsięwzięcia powstała sieć urządzeń melioracyjnych (zastawek, rowów, kaskad, zbiorników) powodujących spowolnienie odpływu wód opadowych. Urządzenia te bazują na istniejących obiektach wodno-melioracyjnych melioracji szczegółowych. Dzięki ich powstaniu odtworzono liczne istniejące w przeszłości naturalne rozlewiska zasilane wodą gruntowo-opadową. Powstanie takiego systemu przyczynia się do sukcesywnego przywrócenia ekosystemów wodno-błotnych w miejscu ich pierwotnego występowania.

W ramach realizacji operacji wybudowano 3 obiekty:

      I.     obiekt nr 07-05-02-01 – zbiornik retencyjny

·       Lokalizacja administracyjna:

powiat olsztyński, gmina Dywity, obręb Różnowo, Spręcowo

Zakres wykonanych robót:

A.    Przebudowa przepustu (rozbiórka istniejącego i budowa nowego z zastawkami) piętrzącego wodę w naturalnym zgłębieniu terenu i powodującego jej, zbliżone do naturalnego, gromadzenie.

Efekt ekologiczny w postaci maksymalnej możliwej do retencjonowania wody – 8941 m³

    II.     obiekt nr 07-05-02-02 – system regulowanego odpływu

·       Lokalizacja administracyjna:

powiat olsztyński, gmina Dywity, obręb Rozgity

Zakres wykonanych robót:

A.    Przebudowa przepustu (rozbiórka istniejącego i budowa nowego z piętrzeniem).

B.    Remont rowów na łącznej długości 729,1 m (odmulenie dna i skarp, umocnienie stopy skarpy faszyną, pasem darniny i obsiewem mieszanką traw).

C.    Budowa 4 kaskady przelewów spowalniających odpływ wody (narzuty kamienne na geowłókninie z palisadą faszynową o łącznej różnicy wysokości 0,7 m z narzutami kamiennymi na skarpach).

D.    Przebudowa istniejącej studni (rozbiórka istniejącej i budowa nowej) wraz z remontem wlotu (w tym również umocnienia dna i skarp narzutem kamiennym na geowłókninie).

E.    Budowa zastawki ze zmiennym piętrzeniem (w formie palisady z drewnianej ścianki szczelnej) wstrzymującej odpływ wody z naturalnych niecek terenów leśnych.

Efekt ekologiczny w postaci maksymalnej możliwej do retencjonowania wody – 9549 m³

  III.     obiekt nr 07-05-02-03 – system retencyjny

·       Lokalizacja administracyjna:

powiat olsztyński, gmina Dywity, obręb Dąbrówka Wlk.

Zakres wykonanych robót:

A.    Przebudowa przepustu doprowadzającego wodę do rozlewisk (rozbiórka istniejącego i budowa nowego).

B.    Remont rowów na łącznej długości 1051,7 m od przepustu do rozlewisk i pomiędzy nimi (odmulenie dna i skarp, umocnienie stopy skarpy faszyną, pasem darniny i obsiewem mieszanką traw).

C.    Przygotowanie czaszy zbiornika (pogłębienie zbiornika, wyprofilowanie skarp i nadanie im różnych nachyleń, zmienna głębokość by utworzyć warunki dla zróżnicowanej flory i fauny).

D.    Przebudowa przepustów doprowadzających wyremontowanymi rowami wodę do rozlewisk (rozbiórka istniejących i budowa nowych z piętrzeniami).

E.    Pogłębienie dwóch istniejących rozlewisk (wykonanie na każdym 7 stawów o nieregularnym kształcie i zmiennej głębokość, wyprofilowanie skarp i nadanie im różnych nachyleń). Łączna powierzchnia stawów wynosi 4629 m².

Efekt ekologiczny w postaci maksymalnej możliwej do retencjonowania wody – 48 588 m³